Standbeelden aan ’t Karmelieten

 Lucien Van Schoors

Geraardsbergen en zijn deelgemeenten telt ruim zestig sculpturen, stand- en gevelbeelden in de publieke ruimte. Vooral in het centrum van de stad zijn er een vrij groot aantal standbeelden te tellen; zo staan er aan of op de gevel van het Oud-Hospitaal, waar sinds een aantal jaren de Kunstacademie is gevestigd, niet minder dan tien sculpturen, waarvan de meeste een welbepaalde heilige voorstellen.

Aan de gevel van de Karmelietenkerk bemerkt men ook drie beelden en in de voortuin van ’t Karmelieten, links van de rotonde, staat een Heilig Hartbeeld. Veel van de leerlingen lopen dagelijks minstens tweemaal achteloos de kerk voorbij. Heel begrijpelijk want de aandacht gaat vooral naar de vrienden, vriendinnen of de smartphone. Nochtans vertelt de kerkgevel een interessant verhaal.

Eigenlijk zou men het net zo goed kunnen hebben over de Sint-Jozefskerk als over de Karmelietenkerk, want de volledige voorgevel met vooruitspringend portaalgedeelte werd in 1889 opgetrokken in sierlijke neobarokstijl door de paters jozefieten. Hun stichter Constant Van Crombrugghe had immers het bestaande klooster van de karmelieten in 1817 (gedeeltelijk) gekocht om er een school op te richten: het Sint-Jozefsinstituut, zoals we het nu nog kennen.

Laat ons even een blik werpen op de voorgevel van de kerk. Het portaal heeft een sierlijke omlijsting in witte natuursteen, met boven de poort, in een rondboognis het beeld van Sint-Jozef met het kindje Jezus op de linkerarm. In zijn rechterhand draagt hij een winkelhaak, symbool voor het ambacht van timmerman. Als men de blik wat hoger richt, bemerkt men twee cartouches met de bouwdatum van de kerkgevel, ANNO 1889.

Sint-Jozef (c) Lucien Van Schoors

Aan de gevel van de rechter zijbeuk staat het beeld van de H. Godelieve van Gistel. Zij was afkomstig van Boulogne-sur-Mer en was uitgehuwelijkt aan Bertolf, zoon van de kasteelheer van Gistel, die haar nog op hun bruiloft verstootte; vervolgens liet hij haar wurgen en in een waterput gooien. Sint-Godelieve staat afgebeeld met een palmtak, symbool voor het martelaarschap, in de rechterhand. Het motief van de halsdoek verwijst naar haar marteling door wurging met een halsdoek. De paters karmelieten hadden een grote devotie tot de heilige die aanroepen werd tegen oog- en keelpijn. Gelovigen konden eertijds ‘Godelievewater’ verkrijgen in de kerk. De paters jozefieten hebben later die verering overgenomen. In de kerk kan men nog steeds het beeld van de heilige bezichtigen, daar geplaatst door de karmelieten.

H. Godelieve van Gistel (c) Lucien Van Schoors

Aan de muur van de linker zijbeuk bemerkt men het beeld van de heilige Franciscus van Xaverius met een kruisbeeld in beide handen en gekleed als jezuïet in een toga met daarover een stola of superplie. Franciscus was een der eerste jezuïeten en ook een van hun grootste missionarissen in Zuid- en Oost-Azië. Zou het kunnen dat de jozefieten inspiratie hadden gevonden bij de heilige Franciscus toen ze later scholen hebben opgericht, eerst in Brazilië en later in Afrika, meer bepaald Congo?

H. Franciscus van Xaverius (c) Lucien Van Schoors

Het vierde en laatste beeld, het Heilig Hartbeeld – hierboven reeds aangehaald – werd op 16 juni 1929 geplaatst in het binnenhofje van het pand. Het is een creatie van beeldhouwer en juweelontwerper Henri Holemans. Later werd dit beeld verplaatst naar de ingang van het klooster. Van zijn hand is ook het liggend bronzen beeld van Constant Van Crombrugghe op zijn praalgraf in de rechter zijbeuk van de kerk.

In tegenstelling tot heel wat andere kerken in de omgeving, is het opmerkelijk dat de jozefieten in de gevels van hun kerk drie beelden hebben aangebracht. Als men daarnaast ook bedenkt dat ze ook een Heilig Hartbeeld en een prachtig mausoleum van hun stichter door kunstenaars hebben laten vervaardigen, kan men besluiten dat de paters steeds oog hebben gehad voor het artistieke aspect.

Bronnen

Pater Marcel Van Kerckhoven, Kroniek St.-Jozefsinstituut Geraardsbergen (1817-1990). Leuven, 1992.

Bouwen door de eeuwen heen, deel 5n 1(A-G)

Jo Claes e.a., Geneesheiligen in de Lage Landen. Leuven: Davisfonds, 2005.

Jo Claes e.a., Sanctus, meer dan 500 heiligen herkennen. Leuven: Davidsfonds, 2009.

Meerdere gesprekken die ik eertijds had met Pater Marcel Van Kerckhoven.